Son yıllarda adeta “seçimler ülkesi” haline gelen İsrail’de, son iki yıl içerisindeki dördüncü genel seçim 23 Mart 2021 tarihinde yapıldı. Seçim sonuçları Netanyahu ve Likud’un gücünü koruduğunu gösterirken, buna karşın Netanyahu’nun klasik ortakları ile yine bir sağ-aşırı sağ koalisyonu kurmasının bu defa kesin olmadığı ve dışarıdan desteğe ihtiyaç duyabileceği ortaya çıktı. Seçime katılım oranı ise yüzde 67,2 olarak tespit edildi.[1] Bu, bir önceki genel seçimdeki yüzde 71,5’a kıyasla yüzde 4,3’lük bir düşüşe işaret ediyor. Bu yazıda, 2021 İsrail genel seçimini değerlendireceğim.
Kesinleşen seçim sonuçlarına göre[2], yıllardır iktidarını koruyan Benyamin Netanyahu liderliğindeki merkez sağ çizgideki Likud partisi, yine seçimden birinci parti olarak çıkmayı başardı. “Bibi” liderliğindeki Likud, İsrail Meclisi Knesset’de 30 milletvekilliği elde etmeyi başardı. Merkez-liberal çizgide siyaset yapan ve televizyon sunucusu Yair Lapid’in lideri olduğu Yesh Atid partisi, 17 milletvekilliği elde ederek, seçimin bir diğer kazananı ve en çok oy alan ikinci partisi oldu. Likud ve Netanyahu’nun daimi koalisyon ortaklarından olan aşırı sağ/dindar çizgideki Şas (Shas) partisi 9 ve bir diğer geleneksel Likud müttefiki olan aşırı sağcı Birleşik Tora Yahudiliği (UTJ) partisi 7 koltuk kazanmayı başardılar. Aşırı sağcı genç lider Naftali Bennett’in lideri olduğu ve Likud ile koalisyona sıcak bakması beklenen Yamina 7 milletvekilliği elde ederken, Bezalel Smotrich liderliğindeki bir diğer aşırı sağ çizgideki ve Netanyahu ve Likud ile koalisyona sıcak bakması neredeyse garanti bir parti olan Dini Siyonizm Partisi (Tkuma) ise, bu seçimde önemli bir çıkış yaparak, 6 sandalye elde etmeyi başardı. Böylelikle, Netanyahu ve Likud’un kemik sağ bloku Likud (30) + Şas (9) + Birleşik Tora Yahudiliği (7) 46 sandalyeyi garanti ederken, ikna edilmesi mümkün ve hatta gayet olası gözüken Yamina (7) ve Dini Siyonizm Partisi (6) oylarıyla birlikte toplamda 59 civarında meclis koltuğuna ulaşmayı başaracak gibi gözüküyor. Bu da, Netanyahu’nun bu bloku oluşturmayı başarması ve dışarıdan 2 milletvekilinin desteğini sağlaması durumunda, yine bir büyük sağ koalisyonu kurabileceğini ve bir kez daha iktidarda kalabileceğini gösteriyor. Ancak bu konuda Likud ile koalisyona henüz desteğini açıklamayan Naftali Bennett ve partisi Yamina ile homoseksüellik karşıtı sert fikirleri olan Dini Siyonizm Partisi’nin (Tkuma) desteğinin garanti edilmesi, dahası dışarıdan 2 milletvekilinin transfer ya da koalisyon destek vermeye ikna edilmesi gerekiyor. Gerçekçi düşünecek olursak, senelerdir iktidarda olan Netanyahu ve Likud için, 2 milletvekilinin ikna edilmesi çok da zor bir hamle olmayabilir.
Bir ara Likud’la neredeyse eşit oy oranına ulaşan Benny Gantz liderliğindeki Mavi Beyaz İttifak’ın (Kahol Lavan) düşüş süreci devam ederken, merkez çizgideki parti, bu defa, yalnızca 8 Knesset koltuğuyla yetinecek gibi gözüküyor. İsrail’in köklü merkez sol partisi İsrail İşçi Partisi’nin son yıllardaki kan kaybı bu seçimle birlikte biraz olsun dururken, yine de partinin milletvekilliği sayısının 7’yi aşmayacağı öngörülüyor. Netanyahu ile daha önce koalisyona girmesine karşın son dönemde anlaşmazlıklar yaşayan Avigdor Lieberman’ın partisi İsrail Evimiz (Yisrael Beiteinu) partisinin 7, Likud’dan ayrılan ve büyük çıkış yapması beklenen Gideon Sa’ar’ın Yeni Umut (Tikva Hadasha) partisinin -beklentilerin altında kalarak- yalnızca 6 ve merkez sol çizgideki bir diğer parti olan Meretz’in de seçim sonucunda yine 6 koltuk kazanması bekleniyor. Arap partilerinden Birleşik Arap Listesi’nin 4, Birleşik Liste’nin ise 6 milletvekilliği kazanması öngörülüyor. Bu bağlamda, Netanyahu karşıtı blokun oy toplamının; Yesh Atid (17) + Kahol Lavan (8) + İsrail İşçi Partisi (7) + İsrail Evimiz (7) + Yeni Umut (6) + Meretz (6) ile ancak 51’i bulabildiği görülüyor. Bu durumda, iki Arap partisinin de desteğiyle (toplam 10), muhalefetin çok geniş bir koalisyon hükümeti kurması imkânlar dahilinde gözüküyor. Ancak koalisyon ortakları arasındaki uyumsuzluk nedeniyle (örneğin aşırı sağ çizgideki Lieberman’ın partisi ile Arap partileri ve sol partilerin uzlaşması), böyle bir koalisyon formülünün gerçekleşmesi o kadar da basit bir iş değil…
Sonuç olarak, 2021 İsrail genel seçiminin, Covid-19 (koronavirüs) pandemisinin yarattığı olağanüstü zorluklara rağmen, Ortadoğu’daki sayılı demokrasilerinden birinde huzur ve barış içerisinde gerçekleşmesi dünya adına önemli bir kazanım olurken, seçimden henüz net bir hükümet tablosunun çıkmadığını da belirtmek gerekiyor. Buna karşın, en makul gözüken, Netanyahu’nun yazıda belirttiğim 2 milletvekilinin dışarıdan desteği veya transferine dayalı koalisyon hükümetini kurarak (ki bu konuda eski bazı Likud mensuplarının yeni kurduğu Yeni Umut Partisi ideal hedef durumundadır), birkaç sene daha Başbakanlığa devam etmesi gibi gözüküyor. Yaşı oldukça ilerleyen Bibi, bu son döneminde siyasete güzel bir veda yapmak istiyorsa, Türkiye ile ilişkiler ve İran nükleer anlaşması (JCPOA) gibi konularda daha uzlaşmacı davranmalı ve ABD desteğiyle ülkesinin konumunu sağlama almalıdır. Ayrıca yüzde yüz İsrail yanlısı bir Başkan olan Donald Trump döneminde bile ABD’nin Filistin Devleti’ni tanıyacak bir barış planı (Asrın Anlaşması) açıklamış olması, Joe Biden yönetimi döneminde Filistin Sorunu konusunda Trump planının altında kalmayacak yeni bir barış planı hazırlanması umutlarını ve beklentilerini yükseltmektedir ki, bu da, Netanyahu’ya, ülkesinde barışı sağlayarak güzel bir siyasi veda yapma fırsatı vermektedir.
Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ
[1] Gil Hoffman (2021), “Netanyahu short for right-wing coalition, would need Arab support”, The Jerusalem Post, 24 Mart 2021, Erişim Tarihi: 24.03.2021, Erişim Adresi: https://www.jpost.com/israel-elections/netanyahu-clinches-61-majority-on-right-on-way-to-victory-exit-polls-662919.
[2] Oliver Holmes & Quique Kierszenbaum (2021), “Israel election: early results suggest extended deadlock”, The Guardian, 24 Mart 2021, Erişim Tarihi: 24.03.2021, Erişim Adresi: https://www.theguardian.com/world/2021/mar/24/israel-election-netanyahu-looks-to-far-right-as-early-count-deadlocked.
[3] Haaretz (2021), “Live Updates | Israel Election Results: Netanyahu ‘Has No Chance of Forming Government,’ Challenger Sa’ar Says as Vote Count Ends”, 25 Mart 2021, Erişim Tarihi: 25.03.2021, Erişim Adresi: https://www.haaretz.com/israel-news/elections/with-nearly-90-percent-of-vote-netanyahu-denied-clear-path-to-majority-1.9649712.