Giriş
Avrupa Birliği’nin en önemli ülkelerinden ve dünyanın 9. büyük ekonomisi olan İtalya’da hükümetlerin kısa süreli olması geleneği devam ediyor. Öyle ki, 2021 yılında göreve gelen Başbakan Mario Draghi’nin de istifasıyla birlikte, 25 Eylül 2022 tarihinde ülke genelinde bir kez daha erken genel seçime gidilecek. Bu yazıda, 2022 İtalya genel seçimlerini analiz edeceğim.
İtalya’da Yeniden Hükümet Krizi
İkinci Dünya Savaşı sonrasında 1946’da yapılan halk oylamasıyla Cumhuriyet rejimine geçen ve o tarihten bu yana çift meclisli (Senato ve Temsilciler Meclisi) yasama sistemiyle yönetilen İtalya’da, son 76 yıldaki 18 farklı yasama döneminde bugüne kadar tam 67 hükümet görev yaptı.[1] Bu yönüyle çok ilginç ve istikrarsız bir parlamenter demokrasi örneği olan İtalya’da, ortalama bir hükümetin görev süresi ise yalnızca 1,1 yıl düzeyinde.[2] Nitekim bu geleneği eski Avrupa Merkez Bankası Başkanı Mario Draghi’nin Şubat 2021’de kurduğu ve büyük meclis desteğiyle göreve başlayan hükümet de devam ettirdi ve birçok farklı partinin katılımıyla[3] kurulan hükümetten 5 Yıldız Hareketi, Lig Partisi ve Forza Italia’nın desteklerini çekmesiyle birlikte yeni bir genel seçimin yol açılmış oldu. Krize giden süreç ise önceki Başbakan Giuseppe Conte’nin lideri olduğu 5 Yıldız Hareketi’nin Draghi’nin Covid-19 sürecinde açıkladığı ekonomik yardım kararnamesine verdiği desteği geri çekmesi oldu.[4] Ayrıca, İtalyan basınında, bu karar sonrasında İtalyan aşırı sağı ve özellikle Lig Partisi’nin Rusya ile olan bağları gündeme getirildi.[5] Böylelikle, Cumhurbaşkanı Sergio Mattarella’nın parlamentoyu feshetmesiyle, ülke tarihinde 9. kez erken genel seçime gidilecek. İtalya’da daha önce 1972, 1976, 1979, 1983, 1987, 1994, 1996 ve 2008 yıllarında olmak üzere tam 8 kez erken seçime gidilmişti. İlginç bir detay ise, ülkede bir yüzyıldan uzun süredir ilk kez sonbaharda seçim yapılacak olması.[6] Seçimde 400 sandalyeli Temsilciler Meclisi ve 315 sandalyeli Senato’nun yeni temsilcileri (bu sayılar 2020 anayasa değişikliği referandumu sonrası azaltılmıştır) belirlenecek ve ortaya yeni bir hükümet çıkacak. Bu hükümetin ise aşırı sağ tandanslı olması bekleniyor. Bu durum da, İtalyan demokrasisinin geleceği adına belirsizliklerin ortaya çıkmasına neden oluyor.
Mario Draghi
Floransa Üniversitesi’nden Siyaset Bilimi Profesörü olan Alessandro Chiaramonte, 2013 yılından beri İtalya’da seçimlerin belirleyici bir hükümet sonucu ortaya koyamadığını belirterek, bu nedenle hükümetlerin birbirleriyle ideolojik açıdan uyumlu olmayan çok sayıda parti tarafından kurulduğunun altını çiziyor.[7] Roma Amerikan Üniversitesi’nden Cecilia Sottilotta ise, doğalgaz fiyatları, enflasyon ve işsizlik gibi sorunların yanı sıra, Avrupa Birliği ve NATO ile ilişkiler açısından da bu seçimin kritik olacağını vurguluyor.[8]
Giorgia Meloni ve İtalya’nın Kardeşleri
Seçim öncesi yapılan anketler incelendiğinde[9]; faşist çizgiye yakın aşırı sağcı Giorgia Meloni liderliğindeki İtalya’nın Kardeşleri (Fratelli d’Italia-FdI) partisinin yüzde 24-25 civarında oyla sandıktan birinci çıkması bekleniyor. Meloni ve partisinin ülke içerisinde ve Avrupa genelinde çok tartışmalı olduğunu da bu noktada belirtmek gerekiyor. Öyle ki, İtalya’nın ilk kadın Başbakanı ve İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana ülkenin ilk aşırı sağcı lideri olmasını sağlayabilecek bir destek dalgasına sahip olduğu anlaşılan Meloni, partisinin faşist köklerini reddetmiyor ve Hıristiyanlık, vatanseverlik, annelik ve aile değerleri gibi muhafazakâr kavramları siyasette ön plana çıkarıyor.[10] Meloni, kadın Başbakan vurgusu ve güzel görüntüsüyle de dikkatleri üzerine çekiyor. İtalya’nın Kardeşleri partisinin kökleri, faşist diktatör Benito Mussolini’nin ölümünün ardından kurulan neo-faşist bir parti olan İtalyan Sosyal Hareketi’ne (MSI) kadar uzanıyor. Partinin daha önce Mussolini’nin iki akrabasını üyeliğe kabul etmesi ve Meloni’nin 1996 yılında verdiği bir röportajda Mussolini’yi “İtalya için her şeyi yapan iyi bir politikacı” olarak nitelendirmesi de kuşkuları artırıyor.[11] Partinin LGBT lobileri ve İslamcılık karşıtı vurguları da dikkat çekiyor. Hatta partinin logosunda da faşist lider Mussolini’nin mezarından ilhamını alan ve neo-faşist MSI’nın sembolü olan İtalyan bayrağının renklerindeki ateş var.[12]
İtalya’nın Kardeşleri partisi logosu
Sapienza Üniversitesi’nden Siyaset Bilimi Profesörü Gianluca Passarelli ise, Meloni ve partisinin “faşist” olduğu iddiasını reddediyor. Ona göre, sistemi güç elde ederek yok etmeye dayalı olan faşizmden farklı olarak, Meloni ve partisinin böyle bir istekleri ve bunu yapmaya uygun güçleri yok. Fakat partinin neo-faşist kanatlarının olduğunu kabul eden Passarelli’ye göre, Meloni, bu aşırıcı unsurlarla parti arasında bir denge gözetmeye çalışıyor.[13] Bu noktada, Passarelli, Meloni’nin demokrasiden çok Avrupa Birliği (AB) için bir tehdit olduğunu vurguluyor ve onu Macaristan (Viktor Orban) ve Fransa’daki (Marine Le Pen) popülist sağ liderlere benzetiyor.[14] Her halükarda, 2018 genel seçimlerinde yalnızca yüzde 4,4 oy alan Meloni ve partisinin bu hızlı yükselişi, İtalya ve AB adına alarm zillerinin çalması demek.
Giorgia Meloni
Demokratik Parti
Seçimde sandıktan birinci çıkmak konusunda İtalya’nın Kardeşleri partisini zorlayabilecek konumda olan tek parti, anketlerde yüzde 21-22 oranında desteği gözüken Enrico Letta liderliğindeki merkez sol Demokratik Parti (PD). 2007 yılında İtalyan Komünist Partisi’nin devamı niteliğindeki Solun Demokratları Partisi’nin (Democratici di Sinistra-DS) ardılı olarak kurulan PD, o tarihten bu yana çeşitli koalisyonlar sonucu Romano Prodi (2006-2008), Enrico Letta (2013-2014), Matteo Renzi (2014-2016) ve Paolo Gentiloni (2016-2018) gibi birçok farklı Başbakan çıkarmayı başarmış etkili bir siyasal geleneği temsil ediyor. Parti, 2019 genel seçimlerinde ise Matteo Renzi liderliğinde yüzde 19 oyda kalarak hayal kırıklığı yaratmıştı. Sosyal demokrasi ve liberalizm ideolojilerinin kesişim kümesinde yer alan parti, genel olarak ılımlı ve Avrupa yanlısı bir duruşa sahip. Örneğin, Rus lider Vladimir Putin’e ve Ukrayna’daki savaşa şiddetle karşı çıkıyor ve aynı zamanda eşcinsel evlilik ve homofobi karşıtı yasalar da dahil olmak üzere LGBT haklarını açıkça destekliyor.[15] Seçimde İtalya’nın Kardeşleri partisi beklenen patlamayı yapamazsa veya AB tarafından Meloni ve partisinin iktidara gelmemesi yönünde yapılacak telkinler etkili olursa, Letta, 2014’ten sonra bir kez daha Başbakanlık koltuğuna oturabilir. Lakin, bu durumda Letta’nın kendi partisinden ideolojik olarak epey farklı olan partilerle geniş katılımlı bir koalisyon hükümetini oluşturması gerekecek.
Enrico Letta
Diğer İddialı Partiler
Diğer partiler arasında anketler arasında en iddialı gözüken siyasal oluşum ise yüzde 13 düzeylerinde gözüken 5 Yıldız Hareketi. 2009 yılında komedyen Beppe Grillo tarafından kurulan AB şüphecisi popülist parti, 2013 yılında Grillo liderliğinde yolsuzluk karşıtı mesajlarıyla büyük bir çıkış yakalayarak beklenmedik şekilde ülkedeki ikinci büyük parti konumuna yükselmiş, Grillo’dan sonra liderliği üstlenen Giuseppe Conte ve partinin Başbakan adayı olan Luigi di Maio döneminde de 2018 genel seçimlerinden yüzde 32-33 oyla birinci parti çıkarak koalisyon hükümetleri kurmayı başarmıştı. Ancak son yıllarda düşüşe geçen partiden bu seçimde üçüncülüğün ötesinde bir başarı beklenmiyor.
Giuseppe Conte
Seçime giren bir diğer iddialı parti ise, anketlerde yüzde 12 düzeyinde gözüken Matteo Salvini liderliğindeki aşırı sağcı ve göçmen karşıtı Lig Partisi. Daha önce Kuzey Ligi (Lega Nord) olan partinin devamı niteliğindeki Lig Partisi, aşırı sağcı ve milliyetçi vurgularıyla sağ blokun kuracağı bir koalisyon hükümetinde yer almaya uygun bir siyasal oluşum. Önceleri kuzey vilayetlerinde etkili olan bir bölgesel parti görünümündeki Lig Partisi, son yıllarda ise artık ulusal bir parti hüviyeti kazanmış durumda. Nitekim parti, 2018 genel seçimlerinde yüzde 17 düzeyinde oy almıştı. Salvini ise, Rus lider Putin’e olan hayranlığını gizlemese de, Ukrayna Krizi’nde Rusya’yı eleştirerek ülkesinde oluşan tepkileri kendi lehine yönlendirmeyi amaçladı.
Matteo Salvini
Eski unutulmaz Başbakan, medya patronu ve AC Milan kulübünün sahibi Silvio Berlusconi’nin merkez sağ çizgideki partisi Forza Italia, bu seçim öncesinde anketlerde yüzde 7-8 düzeylerinde gözüküyor. Berlusconi, sağ koalisyon hükümetlerinde yine bir şekilde yer almayı başarabilir. Ancak 2018 seçimlerinde yüzde 14 oy alan Berlusconi’nin partisindeki olumsuz gidişat sürüyor.
Silvio Berlusconi
AB yanlısı ve liberal çizgideki Aksiyon (Azione) partisi ise, 2019 yılında Biz Avrupalıyız (Siamo Europei-SE) adıyla kurulmuş yeni bir oluşum. Carlo Calenda liderliğindeki parti, bu seçime eski Başbakan Matteo Renzi’nin PD’den ayrılarak 2019 yılında kurduğu merkez-merkez sol çizgideki Yaşasın İtalya (Italia Viva-IV) partisiyle birlikte girecek. Bu sinerji sayesinde, iki partiden oluşan seçim ittifakının ilk seçiminde yüzde 7 civarında oy alması bekleniyor. İki partinin de AB yanlısı ve İtalyan iş dünyasını yeniden canlandırmayı ve dijitalleşmeyi amaçlayan ekonomik liberal çizgide siyaset yapmaları da bu birlikteliği etkin hale getiriyor.[16] Bu iki partiden oluşan seçim ittifakı, koalisyon hükümetlerinin meclis çoğunluğuna ulaşmasında oldukça kritik bir konuma gelerek Bakanlık bile kazanabilir. Nitekim İtalyan basının da ittifakı “Üçüncü Kutup” (Terzo Polo) olarak adlandırıyor.
Matteo Renzi-Carlo Calenda
Sonuç
Sonuç olarak, 2022 İtalya genel seçimleri, bu ülkenin Rusya, ABD ve AB ile olan ilişkilerinin geleceğinin belirlenmesi adına çok önemli bir test olacağa benziyor. Roma’daki özel LUISS Üniversitesi Siyasal Bilgiler Okulu (SOG) Direktörü Prof. Giovanni Orsina, seçim hakkında “Şu an itibarıyla sağ ittifak favori durumda. Sağ ittifakın bir hükümet ortaya çıkarması muhtemeldir ancak bu kesindir diyemeyiz.” diye konuşuyor.[17] Orsina, iktidara gelmesinden korkulan Meloni’nin ise seçilmesi durumunda Atlantikçi bir çizgide siyaset yapabileceğini ve AB ile ilişkilerde çok çatışmacı bir üslup benimsemeyeceğini iddia ediyor.[18] Her şekilde, İtalyan demokrasisinin daha istikrarlı ve kararlı hükümetler kurması şart.
Kapak fotoğrafı: Matteo Salvini-Giorgia Meloni-Silvio Berlusconi (soldan sağa)[19]
Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ
KAYNAKÇA
- Euronews (2022), “İtalya erken seçimlere gidiyor: Aşırı sağ iktidara geliyor mu?”, 19.09.2022, Erişim Tarihi: 20.09.2022, Erişim Adresi: https://tr.euronews.com/2022/09/19/italya-erken-secimlere-gidiyor-asiri-sag-iktidara-geliyor-mu.
- Euronews (2022), “İtalya seçimleri: Adı faşizmle anılan aşırı sağcı Georgia Meloni kamuoyu yoklamalarında ilk sırada”, 16.08.2022, Erişim Tarihi: 20.09.2022, Erişim Adresi: https://tr.euronews.com/2022/08/16/italya-secimleri-adi-fasizmle-anilan-asiri-sagci-georgia-meloni-kamuoyu-yoklamalarinda-ilk.
- Folk, Thomas O (2022), “Can Italy find stability with its upcoming election?”, AlJazeera, 12.08.2022, Erişim Tarihi: 20.09.2022, Erişim Adresi: https://www.aljazeera.com/features/2022/8/12/can-italy-find-stability-with-its-upcoming-election.
- Lowen, Mark (2022), “Giorgia Meloni: Far-right leader who’s favourite to run Italy”, BBC, 26.08.2022, Erişim Tarihi: 20.09.2022, Erişim Adresi: https://www.bbc.com/news/world-europe-62659183.
- Pınar, Övgü (2022), “Giorgia Meloni: İtalya’nın ilk kadın başbakanı olması muhtemel aşırı sağcı siyasetçi”, BBC Türkçe, 25.07.2022, Erişim Tarihi: 20.09.2022, Erişim Adresi: https://www.bbc.com/turkce/articles/cgx01wq52l7o.
- Seçkin, Barış (2022), “Hükümetlerin ömrünün çok kısa sürdüğü İtalya’da 9. kez erken seçim yapılacak”, Anadolu Ajansı, 29.07.2022, Erişim Tarihi: 20.09.2022, Erişim Adresi: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/hukumetlerin-omrunun-cok-kisa-surdugu-italyada-9-kez-erken-secim-yapilacak/2648400.
- Seçkin, Barış (2022), “İtalya’daki hükümet krizinde Salvini ile Rusya arasında bağ iddiası”, Anadolu Ajansı, 28.07.2022, Erişim Tarihi: 20.09.2022, Erişim Adresi: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/italyadaki-hukumet-krizinde-salvini-ile-rusya-arasinda-bag-iddiasi/2648038.
- Sözcü (2022), “İtalya’da erken seçim tarihi belli oldu”, 22.07.2022, Erişim Tarihi: 20.09.2022, Erişim Adresi: https://www.sozcu.com.tr/2022/dunya/italyada-erken-secim-tarihi-belli-oldu-7263245/.
- Wikipedia, “2018 Italian general election”, Erişim Tarihi: 20.09.2022, Erişim Adresi: https://en.wikipedia.org/wiki/2018_Italian_general_election.
- Wikipedia, “2022 Italian general election”, Erişim Tarihi: 20.09.2022, Erişim Adresi: https://en.wikipedia.org/wiki/2022_Italian_general_election.
- Wikipedia, “Opinion polling for the 2022 Italian general election”, Erişim Tarihi: 20.09.2022, Erişim Adresi: https://en.wikipedia.org/wiki/Opinion_polling_for_the_2022_Italian_general_election.
DİPNOTLAR
[1] Barış Seçkin (2022), “Hükümetlerin ömrünün çok kısa sürdüğü İtalya’da 9. kez erken seçim yapılacak”, Anadolu Ajansı, 29.07.2022, Erişim Tarihi: 20.09.2022, Erişim Adresi: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/hukumetlerin-omrunun-cok-kisa-surdugu-italyada-9-kez-erken-secim-yapilacak/2648400.
[2] A.g.e.
[3] Bu partiler şunlardır: 5 Yıldız Hareketi, Lig Partisi (Lega), Demokratik Parti (Partito Democratico-PD), Forza Italia, Gelecek İçin Birlikte (Insieme per il Futuro-IpF), Italia Viva, Birinci Madde Partisi (Articolo Uno), Aksiyon Partisi (Azione), A2050, Demokratik Merkez (Centro Democratico-CD), İtalya ile Birlikte (Noi con l’Italia-NCL) ve Daha Fazla Avrupa Partisi (Più Europa/+Europa).
[4] Euronews (2022), “İtalya erken seçimlere gidiyor: Aşırı sağ iktidara geliyor mu?”, 19.09.2022, Erişim Tarihi: 20.09.2022, Erişim Adresi: https://tr.euronews.com/2022/09/19/italya-erken-secimlere-gidiyor-asiri-sag-iktidara-geliyor-mu.
[5] Barış Seçkin (2022), “İtalya’daki hükümet krizinde Salvini ile Rusya arasında bağ iddiası”, Anadolu Ajansı, 28.07.2022, Erişim Tarihi: 20.09.2022, Erişim Adresi: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/italyadaki-hukumet-krizinde-salvini-ile-rusya-arasinda-bag-iddiasi/2648038.
[6] Sözcü (2022), “İtalya’da erken seçim tarihi belli oldu”, 22.07.2022, Erişim Tarihi: 20.09.2022, Erişim Adresi: https://www.sozcu.com.tr/2022/dunya/italyada-erken-secim-tarihi-belli-oldu-7263245/.
[7] Thomas O Folk (2022), “Can Italy find stability with its upcoming election?”, AlJazeera, 12.08.2022, Erişim Tarihi: 20.09.2022, Erişim Adresi: https://www.aljazeera.com/features/2022/8/12/can-italy-find-stability-with-its-upcoming-election.
[8] A.g.e.
[9] Wikipedia, “Opinion polling for the 2022 Italian general election”, Erişim Tarihi: 20.09.2022, Erişim Adresi: https://en.wikipedia.org/wiki/Opinion_polling_for_the_2022_Italian_general_election.
[10] Euronews (2022), “İtalya seçimleri: Adı faşizmle anılan aşırı sağcı Georgia Meloni kamuoyu yoklamalarında ilk sırada”, 16.08.2022, Erişim Tarihi: 20.09.2022, Erişim Adresi: https://tr.euronews.com/2022/08/16/italya-secimleri-adi-fasizmle-anilan-asiri-sagci-georgia-meloni-kamuoyu-yoklamalarinda-ilk.
[11] Euronews (2022), “İtalya erken seçimlere gidiyor: Aşırı sağ iktidara geliyor mu?”, 19.09.2022, Erişim Tarihi: 20.09.2022, Erişim Adresi: https://tr.euronews.com/2022/09/19/italya-erken-secimlere-gidiyor-asiri-sag-iktidara-geliyor-mu.
[12] Övgü Pınar (2022), “Giorgia Meloni: İtalya’nın ilk kadın başbakanı olması muhtemel aşırı sağcı siyasetçi”, BBC Türkçe, 25.07.2022, Erişim Tarihi: 20.09.2022, Erişim Adresi: https://www.bbc.com/turkce/articles/cgx01wq52l7o.
[13] Mark Lowen (2022), “Giorgia Meloni: Far-right leader who’s favourite to run Italy”, BBC, 26.08.2022, Erişim Tarihi: 20.09.2022, Erişim Adresi: https://www.bbc.com/news/world-europe-62659183.
[14] A.g.e.
[15]Euronews (2022), “İtalya erken seçimlere gidiyor: Aşırı sağ iktidara geliyor mu?”, 19.09.2022, Erişim Tarihi: 20.09.2022, Erişim Adresi: https://tr.euronews.com/2022/09/19/italya-erken-secimlere-gidiyor-asiri-sag-iktidara-geliyor-mu.
[16] Euronews (2022), “İtalya erken seçimlere gidiyor: Aşırı sağ iktidara geliyor mu?”, 19.09.2022, Erişim Tarihi: 20.09.2022, Erişim Adresi: https://tr.euronews.com/2022/09/19/italya-erken-secimlere-gidiyor-asiri-sag-iktidara-geliyor-mu.
[17] Barış Seçkin (2022), “Hükümetlerin ömrünün çok kısa sürdüğü İtalya’da 9. kez erken seçim yapılacak”, Anadolu Ajansı, 29.07.2022, Erişim Tarihi: 20.09.2022, Erişim Adresi: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/hukumetlerin-omrunun-cok-kisa-surdugu-italyada-9-kez-erken-secim-yapilacak/2648400.
[18] A.g.e.
[19] Thomas O Folk (2022), “Can Italy find stability with its upcoming election?”, AlJazeera, 12.08.2022, Erişim Tarihi: 20.09.2022, Erişim Adresi: https://www.aljazeera.com/features/2022/8/12/can-italy-find-stability-with-its-upcoming-election.