Akcaabatta Dondurma
Dondurma İtalyanların icadı. Roma dondurması olarak meşhurdu. Dondurma soğuk tatlı olarak, Floransa kıraliyet sarayında asillere ikram edildiğinden, soylu bir tatlı olarak Avurupa da tanıtılmıştır. Türkiye de ilk defa İstanbul da yapılmış. Trabzon da gayri müslimler dondurmayı yapmıştır.
Trabzon da ilk dondurma Akçaabattın Saları(Sarıtaş Mahallesin de) Vasili adındaki bir rum yapmıştır. 1880 ondan dedem öğrendi. 1880 de kar kuyusu açtırır. Kışın kar doldurur. Yazın hem dondurma yapımında kullandığı gibi, kar satmayada başlar. Akçabat ın ilk dondurmacıları Sarıtaşlılardır. Trabzon da kar kuyuları olan Karluluklardır. Bildiğim kadarıyla Karluklu Hacı babadır. Dondurma yapmayı ondan öğrenmişlerdir. Trabzon un meşhur dondurmacıları Raif ve Salimler olduğu gibi Akçaabat ın meşhur dondurmacıları, Sütçü Ali ve Karcılardır. (Başoğlu) Sarıtaşta bir kaç aile dışında Sarışta Salı haftasında her köşe başında Sarıtaşlı dondurmacıları, ve Trabzondan gelen Karluk dondurmacıları dondurma satarlardı.
İlk dondurmacı dükkanı , seferberlik öncesi Dedem Molla Mehmet açmıştır. Tekelin yanında Lermioğlu Tayar Beyin babasının binasında, kışın koz helvası yazın dondurma ve kar satışı yapmıştır. Bina Sivrioğlu Harun amcanın kahvenin olduğu yer. Cumhuriyet döneminde Orta caddede Ücüncü oğullarının binası, şimdilerde İlgi büfe yanında Sivrioğlu butik yerinde. 1943 de. 1950 de kapatmıştır. Sütçü Ali şimdiki Halkbank Abduraman Sezginlerin yerinde Süt kavvaltılık işi yaptığından Sütçü olarak tanırdı.
Sütü Sarıtaştan alırdı. Babam ile yakın dostdular. Dondurma yapmaya başlar. Yine Lermioğlu Tayar Bey in Eski Nihat ustanın köftecilik yaptığı dükkanı açar. Dondurma makinesi alıncaya kadar kar daha sonra buz babamdan alırdı. Babam ile çok meslekdaştılar. Üç mastaba süt alırdı Sarıtaştan dükkan önünde Freng taş ağaç kömürü ocakta dondurmayı pişirirdi. Sahlebi Gülmez Osmandan alırdı. Gülmez Osmanda Kuruhüseyinoğlu Camcı Midat ın babası değirmende öğüttüğü sahlep Akçaabat Salebi Sarıtaş ve ayliya sahlebi.
Babam ağbeylerim Göreleden alırlardı. 1950 de Babamın dükkanı Hacıömeroğlu Hüseyin Efendinin mülkü idi. Oğlu Mehmet amcayla kira anlaşmazlığı nedeniyle dondurmacı dükkanını kapattı. Ağabeylerim yaptıkları dondurmayı mahallelerde satmaya başladı. Her gün bir kutu dondurmma mahallelerde ağabeylerim, Sütçü Alide dükanınında bir kutu dondurma satardı. Akçabat ın nufusu 4 bin her iki dondurmacının sattığı dondurma 30 kilo. Salı haftasında 10 binleri bulan Akçaabat Salıpazarında üç ağabeyim, salarıdan Hasan Yeter amca, Hüseyin Baş amca, Emin Birinci, karlıktan gelen üç dört dondurmacı, Beşikdüzü, İskefiye, Vakfıkebir den gelen dondurmacılar vardı.
Akçaabat ın Salıpazarı yalnız Akkçaabatlı esnafların değil Trabzon ve batı ilçelerin esnaflarının da dört gözle beklediği alışverişlerin yapıldığı meşhur pazardı. Armutçuoğlu Mustafa amca bile dondurmacılık yaptı. Kahvesi önünde dondurma satmıştır. Akçaabat ta ikinci kar kuyusunu Sarıtaşta Ağbeyi Muhip amcanın tarlası yanında açmıştı. Kar kuyusunu Hasan Yeter amca kışın kar doldurma işini o yapardı. Kar fazla satamayınca kar doldurma işinden vazgeçtiler. Üçüncü kar kuyusu Lazlarda Markalların kar kuyusu vardı.
Kar işi babama dededen kalma eskiden beri müşterilerimiz olan lokanta, kahvehaner babamdan kar aldıklarından diğer kar kuyuları kar edemeyince kapattılar. Bizi tarihi kar kuyusu, Trabzon da Et Balık Kurumu soğuk hava deposu açtı buz üretmeye başladı. Buz satılsın diye Valilikce kar kuyuları kapatıldı. Karcı olarak. Akçaabat da buz satış işini tercihen babama verdiler. Kar kuyularıda tarihe karıştı. Süt taze, şeker pancar, hakiki sahlep, dövme dondurma da tarihe karıştı. Eski şiracılar Pulatkanlar, Sütçü Ali dir. Limonata Varalı Mustafa ondan öğrenen Aşık dayı İbrahim Biricidir.
Osman Baş
